โขนพระราชทาน ตอนพระจักราวตาร : ทำไมเป็นที่สุดของโขนไทย
โขนพระราชทาน ตอนพระจักราวตาร : ทำไมเป็นที่สุดของโขนไทย
รามเกียรติ์ เนื้อเรื่องหลักของโขน การดูโขนให้สนุก คงเป็นเรื่องรสนิยมและความชอบ เนื่องจากการแสดงรูปแบบนี้มีความเฉพาะตัว ส่วนใหญ่นำเสนอเรื่องรามเกียรติ์ตอนต่างๆ ฉากยิ่งใหญ่คือ การรบระหว่างพระรามกับทศกัณฐ์ ฉากงดงามก็ต้องฉากสรวงสวรรค์ นางฟ้า เทวดา เหาะเหินกลางเวหา 
17 ปีสำหรับโขนพระราชทาน ของ มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง จัดแสดงให้คนไทยได้ชมตั้งแต่ปี 2550 มีบางปีไม่ได้จัดการแสดง เนื่องจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด
กระทั่งปี 2564 กลับมาเปิดแสดงอีกครั้งและล่าสุดปี 2567 นำเสนอเรื่องรามเกียรติ์ ตอน พระจักราวตาร เป็นตอนที่แสดงกฤษฎาภินิหารของพระจักราหรือพระนารายณ์ ที่อวตารลงมาเป็นพระรามเพื่อปราบปรามฝ่ายอธรรมเปรียบประดุจพระนารายณ์หรือพระจักราเป็นต้นราชวงศ์จักรี ที่ปกครองบ้านเมืองให้มีความสงบร่มเย็น
สำหรับคนที่ไม่เคยดูโขนรูปแบบนี้เลย อาจคิดว่า น่าเบื่อ และเชย ต้องขอบอกก่อนว่า แม้จะมีกลิ่นอายเชิงอนุรักษ์ ตามขนบประเพณีดั้งเดิม แต่เดินเรื่องกระชับ มีการใช้เทคโนโลยีผสมผสานให้มีความร่วมสมัย
และยังมีองค์ประกอบศิลปะ ทั้งวรรณศิลป์ วรรณคดี คีตศิลป์และหัตถศิลป์อยู่ครบ ทั้งความวิจิตรงดงาม การโลดโผน เต้นและรำตามลักษณะตัวละครพระ นาง ลิง ยักษ์ เทวดา ฯลฯ ประกอบการพากย์ และท่วงทำนองกาพย์ยานีและกาพย์ฉบัง มีต้นเสียงและลูกคู่คณะใหญ่ ซึ่งหาชมได้ยากในโขนทั่วไป
ล่าสุดปี 2567 โขนพระราชทานนำเสนอตอนพระจักราวตาร เริ่มจากพระอินทร์และเหล่าเทพนิกรพากันไปอัญเชิญพระนารายณ์ขณะประทับเหนือพญาอนันตนาคราชในเกษียรสมุทรให้อวตารเพื่อปราบยุคเข็ญ พระนารายณ์เป็นพระราม เทพพาหนะ และเทพอาวุธเป็นพระอนุชาพระลักษมี พระชายาเป็นนางสีดาซึ่งเป็นต้นเหตุแห่งการต่อสู้รบพุ่งกับฝ่ายอธรรมคือทศกัณฐ์ และญาติวงศ์
จากนั้นได้ผูกเรื่องตัดตอนตั้งแต่พระรามเสด็จไปยกศรที่นครมิถิลา ได้นางสีดาเป็นมเหสี และดำเนินเรื่องตั้งแต่นางสำมนักขาขนิษฐาของทศกัณฐ์ได้เข้ามาฟ้องและยุยงจนเกิดสงคราม
ขณะอยู่ในป่า ทศกัณฐ์ใช้ให้มารีศแปลงกายเป็นกวางทองมาลวงล่อพระรามออกติดตามกวางทอง ทศกัณฐ์แปลงเป็นพระสุธรรมฤษีลอบเข้ามาลักนางสีดาพาขึ้นราชรถ พบกับนกสดายุที่ขวางทาง ทศกัณฐ์ได้พานางสีดาไปไว้ในอุทยานท้ายกรุงลงกา
เป็นเหตุให้เกิดสงครามระหว่างกองทัพพระรามและทศกัณฐ์ ทั้งหมดแบ่งออกเป็น 2 องก์ 8 ฉาก อาทิฉากนารายณ์บรรทมสินธุ์,ฉากทศกัณฐ์ลักสีดา,ฉากสงคราม และเฉลิมฉลองชัยชนะ
ถ้าพูดถึงภาพจำของคนดูโขนมักจะนึกถึงฉากนางสีดาถูกลักพาตัวแล้วพระรามพระลักษมี หนุมาน ตามมาช่วยจนเกิดสงครามกับฝ่ายทศกัณฐ์
การแสดงทุกครั้งของโขนพระราชทานจะมีนักแสดงไม่ต่ำกว่า 500 ชีวิต ทั้งนักแสดงรุ่นใหญ่และรุ่นใหม่ซึ่งผ่านการคัดเลือกและฝึกซ้อมจากครูผู้เชี่ยวชาญด้านนาฏศิลป์ จนร่ายรำถูกต้องตามจารีต ประกอบกับเครื่องแต่งกายอันประณีต
ซึ่งสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชนนีพันปีหลวง เคยมีพระราชดำรัสเกี่ยวกับการอนุรักษ์ศิลปะแขนงนี้ว่า “ขาดทุนของฉัน คือ กำไรของแผ่นดิน” เนื่องจากการแสดงโขนใช้เงินลงทุนสร้างจำนวนมาก
จากหลักฐานจดหมายเหตุลาลูแบร์ เอกอัครราชทูตฝรั่งเศส ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช กล่าวถึงการแสดงโขนว่า เป็นการเต้น ประกอบกับเสียงซอและเครื่องดนตรีประเภทต่าง ๆ ผู้แสดงจะสวมหน้ากากปิดบังใบหน้าตนเองและถืออาวุธ
การแสดงโขนที่ผ่านมาในอดีตไม่เคยมีการสร้างฉากประกอบตามท้องเรื่อง เริ่มมีครั้งแรกสมัยรัชกาลที่ 5 โปรดให้มีการจัดฉากแบบละครดึกดำบรรพ์ โขนจึงพัฒนามาจากในพระราชสำนัก กลายเป็นศิลปะของชาติ มีการสืบทอด ส่งเสริมให้มีการเรียนการสอน การแสดงจนถึงทุกวันนี้
ย้อนรอยโขนพระราชทาน
-ปี 2550 เริ่มมีการจัดแสดงโขน เรื่องรามเกียรติ์ ตอนพรหมาศ เพื่อเฉลิมฉลองพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงเจริญพระชนมพรรษา 80 พรรษา และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงเจริญพระชนมพรรษา 75 พรรษา มีวงโยธวาทิต กองดุริยางค์กองทัพบก บรรเลง แสดงรอบปฐมทัศน์ เมื่อวันที่ 25 ธันวาคม 2550
-ปี 2552 มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ จัดการแสดงโขนเรื่องรามเกียรติ์ตอนพรหมาศ มีการสลับรอบการบรรเลงวงปี่พาทย์และวงโยธวาทิต จนเป็นที่ชื่นชอบของผู้ชม สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง จึงให้จัดการแสดงโขนขึ้นทุกปี จนเป็นที่มา“โขนพระราชทาน”
-ปี 2553 จัดแสดงโขนเรื่องรามเกียรติ์ตอนนางลอย ,ปี 2554 ตอนศึกมัยราพณ์, ปี 2555 ตอนจองถนน ,ปี 2556 ตอนโมกขศักดิ์ ,ปี2557 ตอนนาคบาศ และปี2558 ตอนพรหมาศ
-ปี 2559 การจัดแสดงโขนตอนพิเภกสวามิภักดิ์ต้องยกเลิก เนื่องจากการสวรรคตของในหลวง รัชกาลที่ 9
-ปี 2560 มีการจัดแสดงโขนพิเศษ 3 ตอน ได้แก่ ตอน รามาวตาร ตอนสีดาหายถวายพล และตอนพิเภกสวามิภักดิ์ เนื่องในงานถวายพระเพลิงพระบรมศพ ระหว่างวันที่ 25-29 ตุลาคม ณ พระเมรุมาศ ท้องสนามหลวง
-ปี 2561 วาระฉลองครบรอบหนึ่งทศวรรษของโขนพระราชทาน ตอนพิเภกสวามิภักดิ์
-ปี 2562 จัดแสดงโขนชุดสืบมรรคา และเป็นการจัดแสดงครั้งสุดท้ายของโขนพระราชทาน ก่อนเกิดการระบาดใหญ่ของโควิด-19 ในปี พ.ศ.2563
-ปี2565 จัดการแสดงโขนมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ รามเกียรติ์ตอน “สะกดทัพ”,ปี 2566 จัดการแสดงโขนตอน “กุมภกรรณทดน้ำ”และปี 2567 จัดแสดงโขนตอนพระจักราวตาร
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น